Voor een goed begrip:

Ontstaan

Het gewicht van edelstenen wordt heden ten dage berekend in de eenheid (metrisch) * karaat, afgekort ct. Het metrisch karaat is een internationaal erkende grootheid. De term karaat werd reeds in de oudheid gebruikt om het gewicht van goud en edelstenen aan te duiden. Aangenomen wordt dat de naam verwijst naar de johannesbroodboom (Ceratonia Siliqua) * De zaden van deze boom, in één vrucht, wegen practisch allemaal evenveel, gemiddeld 0,197 gram. Van de Griekse naam voor het zaad κειρατιον of het arabisch kirat, zou de term karaat afgeleid zijn. Door de eeuwen heen verschilde het karaat in gewicht, totdat in het begin van de 20e eeuw het metrisch karaat met een gewicht van 0,2 gram internationaal werd aanvaard.

Gebruik

Normaliter wordt het gewicht van een edelsteen aangegeven tot twee cijfers na de komma en wordt op het halve punt afgerond. Een steen van 1,425 ct ronden we af op 1.42 ct terwijl we een steen van 1,426 ct op 1,43 ct afronden.
Voor het bepalen van het karaatgewicht van losse (niet gemonteerde) stenen zijn er diverse typen balansen op de markt.
In het geval van gemonteerde stenen moet het gewicht geschat worden. Diamantairs zijn dikwijls erg goed in het visuele schatten van het gewicht van een diamant. Bij gekleurde edelstenen met hun verschillende dichtheden (soortelijk gewicht) zijn visuele schattingen erg onnauwkeurig. Een steen met een hoge dichtheid zal bij een bepaald karaatgewicht kleiner zijn dan een steen van hetzelfde karaatgewicht maar met een lagere dichtheid.
Variaties in het slijpsel van kleurstenen maken de zaak nog moeilijker.
Voor het schatten van het karaatgewicht van edelstenen zijn een aantal formules opgesteld. Bij het gebruik ervan dient men wel rekening te houden dat het resultaat (zelfs bij ervaren gebruikers) zo'n 10 tot 15% van de werkelijke waarde kan afwijken.

Karaat en prijs

De prijs van een edelsteen wordt meestal uitgedrukt in prijs per karaat. Voor de meeste edelstenen geldt dat die prijs per karaat ook nog afhankelijk is van het gewicht van de steen; in het algemeen neemt deze prijs per karaat toe bij toenemend gewicht van de steen.
Deze variabiliteit hangt af van de zeldzaamheid van de steen en van de afmetingen van het ruw materiaal. Sommige soorten vinden we meestal slechts in kleine afmetingen en bijgevolg is een grotere steen dan ook veel zeldzamer en duurder. Bijvoorbeeld een tsavoriet* van 2 ct is vele tientallen malen duurder dan een tsavoriet van 0,2 ct.
Andere edelstenen zoals bijvoorbeeld amethyst, worden in voldoend grote kristallen gevonden dat men er flink grote edelstenen uit kan slijpen. Hier geldt dan meestal dat de prijs per karaat weinig gewicht gebonden is. M.a.w. een amethyst van 10 ct is ruwweg tien maal zo duur als een 1 ct steen van dezelfde kwaliteit.
De prijs per karaat van erg grote stenen (groter dan ongeveer 2 cm) die weinig of geen toepassing vinden in juwelen zal meestal niet meer toenemen met het karaatgewicht. Hele kleine steentjes kunnen op hun beurt weer duurder zijn (prijs per karaat) omdat de bewerkingskosten hier gaan doorwegen. Bij dergelijke kleine steentjes wordt de prijs ook dikwijls per millimeter uitgedrukt.

Berekening van het karaatgewicht

Bij de berekening dient men rekening te houden met de volgende factoren:

• De afmeting van de stenen dient men op te geven in millimeters met een nauwkeurigheid van 0.1 mm.
• De formules gaan uit van ideaal geslepen stenen. In de praktijk dient men meestal nog een aantal korrekties toe te passen.
• Stenen met een dikke rondist* kunnen tot 10 % zwaarder zijn.
• Stenen met een oosters slijpsel (veelal gemengd slijpsel) zijn veelal geslepen op maximaal gewicht, dit kan korrekties tot bijna 20 % vereisen.
• Stenen met een extra groot kollet* kunnen zo'n 2 tot 3 % zwaarder zijn.
• Het is duidelijk dat de verkregen waarden slechts een indikatie geven van het reele gewicht van de steen en dat ook hier geldt dat oefening kunst baart.